شته

یکی از آفات مهم و ماندگار در محصولات گلخانه‌ای اند. به دلیل توانایی تولید مثل بالا و مقاومت در برابر حشره‌کش های متعدد، کنترل آنها دشوار است. شته‌ها می‌توانند باعث توقف رشد گیاه، تغییر شکل برگ‌ها، جوانه‌ها، گل‌ها، انتقال بیماری‌های ویروسی و کاهش کیفیت محصولات گلخانه‌ای (با ترشح عسلک) شوند.

بیش از 30 گونه مختلف از شته بسته به نوع محصول گلخانه‌ای یافت می‌شود. شته‌ها از خانواده Aphididae و نام‌های دیگر آن شپش گیاه (Plant louse)، مگس سبز (Greenfly) یا گاو مورچه (Ant cow) است. شته‌ها حشرات کوچکی هستند که شول آنها بین 1-3 میلیمتر و دارای بدن نرم، پاها و شاخک‌های بلند و به صورت انحصاری یک جفت زائده لوله مانند به نام کورنیکل (Cornicles) در قسمت شکمی خود دارند. شته‌ها ممکن است در کلنی‌های بزرگ و جدید، پایه جوانه‌ها و قسمت‌های زیرین برگ‌های بالغ ایجاد شوند.

گونه‌های زیادی از شته وجود دارد که رنگ آنها از زرد مایل به سبز تا سبز تیره، قهوه‌ای تیره تا سیاه و حتی صورتی قابل مشاهده است. برخی از گونه‌ها دارای بال شفاف می‌باشند که در صورت عدم استفاده به صورت عمودی بر روی بدن آنها قرار می‌گیرند.

چرخه زندگی و زیست شناسی

Life cycle & Biology

 چرخه زندگی شته‌ها پیچیده است. بسیاری از گونه‌های شته فقط در شرایط خاص تولید مثل جنسی (معمولاً برای زمستان گذرانی) می‌کنند. در بهار و تابستان تولید مثل غیر جنسی است و شته‌های بالغ بدون لقاح (به صورت بکرزایی یا Parthenogenesis) تولید مثل می‌کنند و نیمف‌های زنده (شته‌های نابالغ) به دنیا می‌آورند. در این فرآیند، یک ماده بالغ می‌تواند تا یک ماه زندگی کند و در این مدت بین 60-100 نیمف زنده به دنیا بیاورد. بلوغ سریع شته‌ها ( تقریباً 7-10 روز بین نسل‌ها) اجازه می‌دهد تا جمعیت شته‌ها به سرعت افزایش یابد.

در تراکم زیاد، به دلیل شلوغی بیش از حد کلنی و یا محدودیت منابع غذایی، نیمف‌ها به شته‌های بالغی تبدیل می‌شوند که دارای دو بال بزرگ‌اند. این شته‌ها به سمت گیاهان میزبان جدید و کم جمعیت حرکت می‌کنند. در فضای باز، در اواخر تابستان هر دو شته نر و ماده تولید می‌شوند و بعد از لقاح زمستان را به صورت تخم می‌گذرانند. در گلخانه، شته‌ها از طریق بکرزایی به طور نامحدود به تولید مثل ادامه می‌دهند.

بسیاری از گونه‌ها فقطبر روی یک یا حداکثر چند گیاه میزبان یافت می‌شوند. گونه‌های شایع شته در گلخانه عبارتند از:

• شته سبز هلو (Myzus persicae)
• شته پنبه یا خربزه (Aphis gossypii)
• شته سیب‌زمینی (Aulacorthum solani)
• شته ریشه (Pemphigus spp)
• شته گل رز (Macrosiphum rosae)
• شته نخود (Acyrthosiphon pisum)

خسارت شته ها

این آفت با فرو بردن استایلت‌های خود درون آوند آبکش شروع به مکیدن شیزه پرورده گیاه می‌کنند. برگ‌های جوان در جمعیت بالای شته دچار پیچیدگی و رشد آنها کند می‌شود. شته‌ها هنگام تغذیه از شیره پروزده یک ماده گیاهی شیرین موسوم به عسلک دفع می‌کنند. قارچ‌های سیاه دوده مانند (کپک‌های دوده‌ای) می‌توانند روی عسلک رشد کنند و منجر به کاهش فتوسنتز در برگ‌ها شوند.

عسلک دفع شده از شته باعث جلب مورچه‌ها می‌شود و در ازای عسلک تولیدی از آنها مراقبت می‌کنند. مورچه‌ها از شته‌ها در برابر آب و هوا و دشمنان طبیعی محافظت می ‌کنند و آنها را از گیاهان پژمرده به گیاهان سالم منتقل می‌کنند. بدین ترتیب مورچه‌ها منبع غذایی خود را از عسلک شته تهیه می‌کنند.

کنترل

• اجتناب از کوددهی بیش از حد (کاهش کودهای نیتراته)
• کنترل علف‌های هرز مانند خردل
• کنترل بیولوژیکی با مگس شکارگر Aphidoletes aphidimyza، مگس گل (Simosyrphus grandicornis)، کفشدوزک هفت نقطه (Coccinella septempunctata)، زنبور پارازیتوئید (Aphidius colemani)
• کنترل شیمیایی با سموم اکسی دیمتون متیل، تیومین، مالاتیون، پیرمیکارپ، صابون حشره‌کش پالیزین