نام:
زنگ ساقه گندم
نام انگلیسی:
Black stem rust of wheat
عامل بیماری:
Puccinia graminis f. sp. tritici
زنگ ساقه که به عنوان زنگ سیاه نیز شناخته می‌شود یک بیماری مشکل‌ساز در سرتاسر جهان است که گندم، جو، یولاف و سایر گیاهان خانواده غلات را مورد حمله قرار می‌دهد. زنگ سیاه ممکن است هر قسمت از اندامهای گیاه مانند ساقه، برگ، ریشک، پوشینه را آلوده کند. به طور معمول زنگ سیاه بعد از خروج گل‌آذین یا سنبله‌ها دیده نمی‌شود.
خسارت ناشی از بیماری زنگ ساقه گندم:
در صورت وجود شرایط مناسب آب و هوایی و باران های بهاری هر پوسچول (Pustule) می‌تواند هزاران اسپور تولید کند. در صورت ادامه این روند بیماری می‌تواند در مدت زمان کوتاهی به سطح اپیدمی برسد. اپیدمی قبل یا بعد از مرحله گلدهی اتفاق می‌افتد. عقیم شدن گل‌ها، پوک شدن دانه و تشکیل دانه ریز از نتایج گسترش بیماری است. این چرخه تا زمان مرگ گیاه میزبان یا بروز آب و هوای نامناسب ادامه دارد. کاهش عملکرد اغلب به زمان مهاجرت اسپور و شروع بیماری بستگی دارد.
چرخه بیماری زنگ ساقه:
زنگ ساقه جزو انگل های اجباری هستند و در طبیعت آنها برای رشد و تولید مثل به بافت میزبان زنده نیاز دارند. آنها نمی توانند به عنوان ساپروفیت وجود داشته باشند و در غیاب بافت میزبان به صورت اسپور زنده می‌مانند. علائم بیماری 7 تا 15 روز بعد از آلودگی زمانی که اردیوسپورهای (urediniospores) پودری و قرمز آجری رنگ اپیدرم را پاره می‌کنند و به صورت جوش نمایان می‌شود. از نظر میکروسکوپی، این اسپورهای قرمز رنگ با خارهای ریز پوشیده شده‌اند. جوش‌ها ممکن است فراوان باشند و هم در سطح و هم در ساقه میزبان تولید شوند. در اواخر فصل، تلیوسپورها سیاه در گونه‌های آلوده شروع به ظهور می‌کنند. قارچ Puccinia graminis چند میزبانه (heteroecious) است. مراحل اسپرماگونی و ایسیدیوم قارچ روی میزبان‌های واسط مانند زرشک و چند گونه از جنس ماهونیا طی می‌گردد.
کنترل:
کنترل زنگ ساقه با حذف میزبان‌های واسط، استفاده از ارقام مقاوم و استفاده از سموم شیمیایی مانند پروپیکونازول، تبوکونازول، سایپروکونازول و فلوتریافول انجام‌پذیر است.
